Canadese Begraafplaats Holten – Pagina 2 – Een gezicht bij elke naam

Spijt. Spijt, dat we zo lang wachtten

In 1994 maakten Riek de Greef-Koeslag en Henk de Greef een ritje vanuit hun woonplaats Ayton in de Canadese provincie Ontario. Hun doel was Paris, zo’n 130 kilometer ten zuiden van hun woonplaats en ongeveer 120 kilometer ten westen van Toronto. Ze hadden een briefje bij zich met een naam: Todd, James George. Ze waren op zoek naar familie van deze Todd.

In Paris aangekomen stopten ze bij de eerste telefooncel en keken in het lokale telefoonboek. Ze pleegden een paar telefoontjes. Een van de mensen die ze aan de lijn kregen vertelde dat ze in Brantford moesten zijn: een ritje van 15 kilometer. Daar aangekomen volgden ze dezelfde procedure: de telefooncel in en het telefoonboek doorpluizen. Ze kregen via via het adres van Bertha Hawkins, een zuster van Todd. Zij woonde in Brantford.

Aanleiding voor de zoektocht was een brief die Riek en Henk hadden gekregen van Rieks broer in Nederland. Of ze op zoek konden gaan naar familieleden van de jongens die gesneuveld waren bij de bevrijding van hun dorp Laren in Gelderland. Er zat een lijstje met twaalf namen bij, meer niet. Twaalf Canadese jongens waren omgekomen binnen een kilometer vanaf de plek waar Riek destijds woonde. Riek en Henk waren inmiddels naar Canada geëmigreerd. Haar broer en zijn familieleden wilden de gesneuvelde jongens in Nederland herdenken.

Riek en Henk namen contact op met de Commonwealth War Graves Commission. De CWGC kon alleen de woonplaatsen geven van de gesneuvelde jongens en daarmee waren ze op pad gegaan. Paris was het dichtst bij geweest. Al die andere jongens kwamen van plaatsen uit heel Canada, te ver om met een auto af te rijden.

James George Todd was op 8 december 1908 geboren in Paris, Ontario. Hij was bijna 35 jaar toen hij zich op 14 oktober 1943 inschreef bij het Canadese leger.

Tot zijn dertiende ging hij naar school. Daarna mocht hij aan het werk, geld verdienen. Eerst thuis op de boerderij, waar hij de oudste was in een gezin van vier jongens en twee meisjes – ze waren allemaal volwassen toen hij voor het leger koos. Zijn moeder was overleden toen hij zeventien was.

James werkte als boerenknecht, deed aan machineonderhoud, werkte bij het aanleggen van wegen en de laatste drie jaar voor hij het leger in ging was hij brandweerman.

Toen hij tekende voor het leger werd hij beschreven als een ‘ongetrouwde man met een gemiddelde bouw’. Hij was niet groot: 1,68 meter en woog 63 kilo. Zijn intelligentiescore was lager dan gemiddeld, maar in de ogen van zijn beoordeler bevredigend.

Todd was geen spraakzaam type. Hij was geen sportman en besteedde veel van zijn tijd in boeken, vooral over bouwkunde.

Tien dagen na D-Day, op 17 juni 1944 werd hij met zijn kameraden verscheept naar Engeland om in Europa mee te vechten. Het werd voor hem serieus toen hij op 24 september 1944 naar Frankrijk werd overgebracht. Hij maakte deel uit van de Black Watch, het Royal Highland Regiment of Canada. Op 31 oktober van dat jaar, rond drie uur in de middag werd zijn eenheid zwaar beschoten. Een paar meter van hem vandaan sloeg een 88-millimetergranaan in. Houtsplinters vlogen in het rond. James viel gewond neer en werd afgevoerd. In zijn dossier kwam te staan dat hij was omgekomen. Dat werd de zelfde dag nog gecorrigeerd in: vermist.

Maar hij was niet vermist. Todd lag in het ziekenhuis. Hij had vleeswonden aan nek, oor, gezicht en zijn rechterhand. Zijn neus lag open, zijn oor was gerafeld, hij had een nekwond, hij had een verwonding tussen de duim en de wijsvinger aan zijn rechterhand. De dokter haalde twee behoorlijk grote houtsplinters uit zijn hand. James ging terug naar Engeland, waar hij kon herstellen van zijn verwondingen. Hoe vervelend de verwondingen ook waren, in legertermen was James lichtgewond. Na zijn herstel was hij weer inzetbaar.

En dat gebeurde op 18 maart 1945. James Todd kwam terug bij de Black Watch en trok op naar het noorden van Nederland. Begin april was hij betrokken bij de bevrijding van de Achterhoek. Op 5 april kreeg hij in het Gelderse Laren te maken met zware tegenstand. Hij werd getroffen – nu zwaarder dan de vorige keer. Hij was op slag dood.

Op diezelfde dag, bij de bevrijding van Laren, zochten Riek Koeslag, haar broers en zussen en haar moeder samen met de buren een veilige plek in een stenen kelder bij de buren. Toen de Canadezen kwamen dachten ze dat ze bevrijd waren. Maar toen ze de kelder uitkwamen begon het schieten opnieuw. Rieks moeder werd daarbij dodelijk getroffen. Todd werd op 6 april 1945 begraven in een tijdelijk graf in een boomgaard in Laren, Rieks moeder werd bijgezet op de algemene begraafplaats in Laren. Op haar steen kwam later de vermelding dat haar man het leven had gelaten in een concentratiekamp in Duitsland – maar dat zou pas een paar maand later blijken.

Todd kreeg zijn definitieve rustplaats op de Canadese begraafplaats in Holten: plot I, rij E, graf 10.

Geëmigreerd naar Canada, en bijna 50 jaar later ging Riek met haar man op zoek naar de nabestaanden van James Todd. Ze kwam uit bij Marilyn Purvis, een nichtje (oomzegger) van Todd.

Waarom? Waarom al deze moeite?, vroeg Marilyn Purvis. “We did this because we are forever grateful to all the men and women who came from overseas and paid the ultimate price to free us from the Nazi oppression so that we could once again live in freedom and peace. Our only regret is that we waited so long to do it.”

Omroep Gelderland maakte in 2020 de volgende compilatie over James George Todd:

Edgar, hij was een geweldige soldaat

Het was bijna oudjaar en Edgar Ross, een negentienjarige soldaat bij het Royal Canadian Ordnance Corps van Canadese leger, dacht dat hij wel een voorschot kon nemen op de jaarwisseling. Hij had verlof en zat in de trein onderweg van zijn legerplaats Barrieville via Brockville naar zijn ouderlijk huis in Ste Rose du Degale in de Canadese provincie Quebec.

Edgar nam het er goed van. De alcoholica vloeide rijkelijk. Zo rijkelijk dat Edgar zich er niet helemaal bewust van was wat hij deed.

Wat er precies gebeurde op die 29e december 1942 is niet in de annalen vastgelegd, maar het moet een bloederig tafereel geweest zijn. Niemand had gezien hoe Edgar Ross met zijn hand door het raam van de trein was gegaan, en hoe hij precies gewond was geraakt.

Sergeant L.G. Walton maakte rapport op van de gebeurtenis. Hij schreef dat de ‘verwonding klaarblijkelijk was veroorzaakt toen de soldaat met zijn hand door het raam ging, terwijl hij onder de invloed was van alcohol’. Maar, schreef Walton, “ik heb geen getuigen kunnen vinden, die gezien hebben dat hij met zijn hand door het raam ging.”

Ross werd uit de trein gehaald en op het perron opgevangen door een politieman en twee verpleegsters. Die riepen de militaire autoriteiten erbij: J. Porteous van de militaire politie en sergeant Walton.

Walton zag dat de rechterhand er niet goed uitzag. En Ross was zo verzwakt dat Walton een taxi bestelde om de soldaat naar het ziekenhuis te vervoeren. Daar werd Ross aan zijn wond behandeld. Er moesten een paar hechtingen worden aangebracht, meldt het medisch dossier van Ross. De volgende dag kon hij zijn reis voortzetten. Ross kon zich niet herinneren wat er was gebeurd en waarom zijn hand helemaal onder het bloed zat, verklaarde hij later.

Thuis was het een drukte van belang. Ross was het tweede kind in een rij van dertien. Hij had een oudere zus, Georgette en en vijf jongere zussen, en vijf jongere broers. Zijn moeder was in verwachting van de dertiende: dat zou een jongen worden.

Het incidentje met de hand was niet de eerste keer dat Edgar in het ziekenhuis belandde. De eerste keer was echter van een geheel andere orde. Hij moest behandeld worden aan een vervelende oogontsteking. De behandeling duurde veertig dagen – in het ziekenhuis.

Bijna drie jaar deed Edgar Ross dienst in zijn eigen land. Maar op 29 april 1944 werd hij toch ‘overseas’ gestuurd. Na een klein half jaar acclimatiseren en trainen in Engeland, werd hij naar Frankrijk gebracht. Hij maakte aanvankelijk deel uit van het Regiment de Hull, maar werd later overgeplaatst naar het Regiment de Maisonneuve.

Begin april stak hij bij het Gelderse Almen het Twentekanaal over om vandaar via Laren noordwaarts te trekken. De tegenstand bij Laren was onverwachts fel. Edgar Ross sneuvelde op 5 april, net als een aantal van zijn maten.

Zijn oom Gérard was erbij toen Edgar neerviel. Gerard was ook ingedeeld in het Régiment de Maisonneuve en hij en zijn neef hadden een bijzondere relatie opgebouwd. Gérard schreef de volgende dag een brief aan zijn broer John – de vader van Edgar. Hij kon nauwelijks woorden vinden voor wat er was gebeurd. Een paar weken later, toen de oorlog officieel ten einde was, stuurde hij opnieuw een brief – met een nog uitgebreider verslag van wat er was gebeurd en hoe zwaar het was.

Mijn lieve broer,

Je luchtpost van de dertiende april is net aangekomen. Dit bericht is vertraagd en ik begrijp de oorzaak niet. Toch kwam de informatie waar je om vroeg niet lang nadat deze brief was verzonden, omdat ik je een lang bericht stuurde op 7 april, twee dagen na de dood van Edgar.

Ik dacht niet dat een bericht van Ottawa zo snel naar je toe zou komen. Daarom schreef ik aan zuster Gérard en de curé de Ste-Anne om je het vreselijke nieuws te vertellen, omdat ik je niet meteen wilde schrijven uit angst om te onhandig te zijn in mijn woorden. Ik was bang om je te veel pijn te doen, mijn lieve John.

Je zult mijn grote gevoeligheid excuseren. Ik ben zo gemaakt, mijn broer, ik geloof dat we allemaal zo zijn. We hebben het zachte en gevoelige hart van onze moeder geërfd. Het is geen fout om zo gemakkelijk toegankelijk te zijn voor pijn. Ik ben misschien mijn boodschap vergeten. Als je meer details wilt, vraag me dan, John, en wees er zeker van dat ik al je vragen zal beantwoorden, al is het maar om je een beetje te troosten en om vrede in je vaderhart kan brengen.

Laat me je dit vertellen, John: wees trots op je vent. Hij was een geweldige soldaat, dapper en dapper. Iedereen die hem uit de strijd heeft gezien houdt hem een grote verering. Vaak praten de jongens van de D-compagnie er met me over. Zijn naam zal worden vereeuwigd in het Régiment. Majoor Robert, zijn compagniescommandant, die mijn verzoek weigerde om Edgar over te plaatsen, was erg bedroefd en hij verontschuldigde zich. Hij heeft me erover verteld; wat kon ik zeggen. Het was te laat. Het kwaad was geschied.

In de avond voor de aanval, had hij een voorgevoel dat hij de strijd niet zou afmaken. Hij heeft me erover verteld. Ik sprak hem moed in, maar toch was ik ongerust. Een paar minuten voordat hij sneuvelde, lagen we onder het vuur van vijandige machinegeweren. Ik was erin geslaagd met majoor Robert een huis binnen te gaan; Edgar was in een greppel langs de weg gebleven met luitenant Racicot. Toen er even rust was, ging ik naar buiten om hem in de sloot te zien; hij was nerveus en een beetje ontmoedigd. Ik smeekte hem de greppel te verlaten om naar het huis terug te keren waar ik was; hij weigerde. Ik zal mijn plicht doen tot het einde, zei hij, en hij zei tegen mij: stel jezelf niet voor niets bloot, Gérard. Nee, verlaat me. Ik moedigde hem aan en hij beloofde voorzichtig te zijn.

Toen liep hij verder aan de linkerkant van de weg en ging hij naar rechts. . . . en hij viel daar. . . . nauwelijks tweehonderd meter. . . . . Hij heeft niet geleden. De dood was onmiddellijk. Toen ik hem aan de kant van de weg vond, met zijn gezicht naar beneden, zag ik hem weer en hield hem vast, zijn schouders op mijn schoot, zijn hoofd op mijn arm, hij was dood. In mijn benauwdheid sprak ik met hem, maar hij gaf geen antwoord.

Ik moest mijn zenuwen in bedwang houden; wat heb ik daar geleden. De kogels, granaten en mortierbommen barstten om ons heen. Ik bleef onverschillig. De pijn had me in de greep. Het was vreselijk, John, verschrikkelijk, en de dood zou op dat moment lief voor me geweest zijn.

Ik bleef bij hem. Hoe lang? Ik weet het niet. Aan het einde kwam er een vriend. Ik nam mijn dierbare neef in mijn armen en nam hem mee naar een loopgraaf in de buurt daar. Ik wilde niet dat een granaat zijn lichaam zou raken of dat zijn lichaam vermorzeld zou worden door een voertuig of een tank die over hem heen reed. Ik deed zijn stalen helm af, die ik op zijn “stengun” zette, in de grond geplant om de plaats te markeren en ik ging naar de majoor die naar mij vroeg.

Daar moest ik werken; ik moest het doel vaststellen om de moffen te bestoken met mortieren. Ik vocht door tot in de middag toen de Black Watch ons kwamen aflossen en een nieuwe aanval inzetten.

Ik was uitgeput; ik kon mijn zenuwen niet langer in bedwang houden. Dus ik werd geëvacueerd naar achter de frontlinie. Ik kreeg wat te eten en sliep bijna vierentwintig uur. Toen ging ik terug naar mijn peloton.

De volgende dag ging ik naar Padre (de kapelaan) en hij nam me mee naar de tijdelijke begraafplaats waar Edgar rustte. Ik knielde bij zijn graf en bad. Ik denk dat zijn lichaam zal worden herbegraven als de oorlog voorbij is. We zullen een kerkhof maken voor alle gevallen Canadezen in Nederland, zoals de Padre me gisteravond vertelde. We hebben een goede Padre. Hij heeft goed werk geleverd tijdens de vijandelijkheden. Hij werkte zo dat degenen die sterven zo veel mogelijk verzameld worden om ze later beter te kunnen vinden. De andere eenheden begraven hun doden waar ze vallen. Het is nogal verspreid en velen zullen, geloof ik, nooit worden gevonden, terwijl wij, de Maisonneuve, de onze gemakkelijk zullen terugvinden.

Nu is de oorlog voorbij. We komen eruit als winnaars ,. . . maar tegen welke prijs? mijn God, laten we hopen dat er nooit meer oorlog zal zijn. . . . zo onmenselijk en wreed, vooral met moderne wapens tegenwoordig.

Ik zal spoedig naar Canada terugkeren en ik zal je bezoeken; we zullen er nog een keer over praten, mijn lieve John. Het zal een genot zijn om elkaar weer te ontmoeten, maar helaas! Ik zal niet het grote geluk hebben om je zoon terug te brengen, zoals ik altijd had gehoopt. Het zou de beste dag van mijn leven zijn geweest. Ik verdiende het niet om zo’n geluk te kennen.

Wees dapper, mijn lieve broer. Troost jezelf met diegenen die aan jou zijn toevertrouwd. Je hebt anderen om lief te hebben en die je omringen met tederheid. Ze hebben je allemaal nodig. Wees sterk en moedig, zoals je eerder was, voor hen. . . Edgard zal onsterfelijk blijven in onze herinnering. Moge de herinnering aan hem niet bitter maar zoet en teder zijn met de hoop hem op een dag te mogen vergezellen.

Goedenavond, grote broer. Ik wens je het allerbeste. Kom terug om te praten als je me nodig hebt. . . Ik hoop tot snel, in ons eigen land. . .

Je soldatenbroer die van je houdt,

Gérard

Detail militaire stafkaart (Zutphen, Sheet 5, 1:50.000, War Office)

Edgars ouders kregen officieel bericht dat hun zoon met militaire eer was begraven in een tijdelijk graf bij Almen. Er was een kaart bij gedaan om de plek te markeren. Daar lag Edgar: onder de letter J van Scheggertsdiju, zoals de dossiers de naam verbasterden. De tijdelijke begraafplaats lag op de hoek van de Scheggertdijk en de Oude Azinkdijk bij Almen. Daar lagen zeven jongens van Edgars regiment. Edgar was de tweede in de rij. De zeven werden begraven op 6 april 1945. De dag dat Edgar zijn 22e verjaardag had willen vieren.

De ouders van Edgar voerden nog een correspondentie met het leger, omdat Edgar als private werd aangeduid, terwijl hij in januari toch echt was bevorderd tot korporaal. De opmerkingen van John Ross werden opgemerkt en Edgar kreeg op zijn graf de rang die hem toekwam.

Ross is herbegraven op de Canadese begraafplaats in Holten. Hij ligt in plot II, rij E, grafnummer 10.

Met dank aan Yves Ross

Vida Nightingale wilde de auto

Chesley Edwin Nightingale was niet de vlotste. Klein van stuk was Chesley: 1,63 meter en hij woog 60 kilo schoon aan de haak. Hij was voorkomend, schoon, gezond; hij had blauwe ogen en bruin haar – en misschien was dat wel wat hem aantrekkelijk maakte voor Vida, zijn vrouw. Vida en Chesley trouwden op 18 juni 1940.

Chesley was geboren op 28 januari 1915 als jongste in een gezin van vier. Hij had twee oudere broers en een oudere zus. Een van zijn broers, Claude, zat in het leger.

Chesley was niet de slimste. Hij doorliep weliswaar de basisschool, maar bleef een paar keer zitten. Maar in sport kon hij uitblinken. Als ijshockeyer schopte hij het redelijk ver in de jeugdteams. En ‘s zomers speelde hij graag honkbal of voetbal. Toen hij wat ouder werd, en serieuzer, zette hij zich in voor de kerk.

Hij werkte als houtbewerker bij Hill Clark Francis Ltd in New Liskeard, zijn woonplaats, voordat hij zich aanmeldde voor het leger.

Hij werd beoordeeld als enigszins langzaam en terughoudend, maar wel hardwerkend en standvastig. Hij leek geschikt om bij de artillerie te gaan. Zelf wilde hij liever bij de infanterie, maar de vooruitzichten daarvoor leken niet zo goed. Misschien zou hij niet voldoen, meende zijn kapitein R.A. Wendt. Toch kwam hij uiteindelijk wel bij de infanterietroepen terecht. Hij werd ingedeeld bij de Black Watch, het Royal Highland Regiment of Canada.

Toen hij op 13 oktober 1943 tekende voor het leger bleven zijn zoontje (twee jaar) en zijn dochtertje (twee maanden) achter bij hun moeder Vida Nightingale. In de zomer van 1944 kreeg Chesley bericht dat hij zou worden verscheept naar Europa. Hij kreeg voor zijn vertrek nog verlof om van zijn vrouw en kinderen, zijn broers en zus en zijn ouders afscheid te nemen. Toen zij hem in augustus 1944 uitzwaaiden, realiseerden ze zich dat het een definitief afscheid zou kunnen zijn, al hoopten ze dat natuurlijk niet.

Veel tijd om in Europa te wennen kreeg hij niet, want al binnen een maand nadat hij in Engeland was aangekomen, werd hij verplaatst naar het strijdtoneel in Frankrijk. In april 1945 stak hij met zijn regiment het Twentekanaal over en trok in noordelijke richting naar het dorpje Laren. De zware tegenstand werd hem fataal. Nightingale werd dodelijk getroffen. Hij sneuvelde op 5 april 1945.

Hij werd tijdelijk begraven in een boomgaard aan de Zutphenseweg, net buiten het dorp. Zij vrouw kreeg bericht van zijn dood. In een envelop ontving ze zijn schamele bezittingen: een klokje, een Waterman vulpen, een zegelring, een zilveren polsketting, een zwarte portefeuille, 17 souvenir-munten, 2 Engelse munten, een foto, een rijbewijs en een auto-vergunning.

Dat laatste, die autovergunning, was nog wel van belang voor zijn echtgenote, blijkens een brief die zij amper drie weken na zijn dood schreef aan de militaire autoriteiten. Vida had er wel vertrouwen in dat de levensverzekering goed zou worden afgehandeld. Maar hoe moest dat met de Plymouth Sedan uit 1937, die Chesley in 1937 nieuw had gekocht en waarvan zijn vader een derde had betaald?

Chesley had het onderhoud van de auto steeds betaald en hij had er een radio ingebouwd, schreef Vida. Maar zijn vader en haar man deelden de auto. Toen haar man het leger in ging nam zijn vader bezit van de Plymouth Sedan. Vida zou nu graag de eigenaar worden van de auto. Ze wilde haar schoonvader daarvoor wel betalen. Maar wisten de militaire autoriteiten hou dat moest worden aangepakt?

De brief van Vida aan het Canadese ministerie van defensie is bewaard gebleven. Of het ministerie ook een advies gegeven heeft, vermeldt het dossier niet.

Hoe dan ook, Chesley werd ondertussen van zijn tijdelijke graf verplaatst naar een definitief graf op de Canadese begraafplaats in Holten: plot II, rij E, grafnummer 2.

Omroep Gelderland maakte in april 2020 een compilatie van het leven van Chesley Edwin Nightingale.

Een pientere man, die moeite had met lezen

Leslie Williams in 1945, ergens in Nederland bij kinderen van een bevrijde familie. Bron: Informatiecentrum Canadese Begraafplaats, Holten

Leslie Williams (geboren 21 september 1911 in Londen) was eigenlijk geen Brit meer toen hij in maart 1944 het Canadese leger inging. Hij was als dertienjarige in 1925 naar Canada geëmigreerd en had sindsdien een carrière als boerenknecht opgebouwd.

De lagere school had hij niet afgemaakt; wegens ziekte, zei hij toen hij in dienst ging. Als twaalfjarige had hij acute reuma gehad. Op de intelligentietests scoorde hij laag, maar dat had minder te maken met zijn intelligentie, dan met zijn moeite met lezen.

Omdat hij zo weinig op school had gezeten had hij zowel moeite met schrijven als met lezen. Schriftelijke tests deed hij maar matig, maar als hem mondeling vragen gesteld werden of hem dingen werden uitgelegd, bleek hij een stuk slimmer. Hij deed flink zijn best zijn tekortkomingen te compenseren, zo bleek later ook tijdens de oefeningen waar hij aan deelnam.

Luitenant R.E. Story beoordeelde Williams als een nette, vriendelijke volwassen rekruut met een gespierde bouw, en een gemiddeld gewicht (68 kilo) en lengte (1,76 meter). Hij had blauwe ogen, en bruin haar. Op beide armen had hij twee tatoeages. Williams was gewend om buiten te werken en hij zag er gezond uit. Hij wilde graag dienen in het leger, deed goed zijn best en paste zich goed aan, schreef legerinspecteur Howard Small toen Williams al een tijdje in het leger zat.

Leslie was getrouwd met Alice Maude Williams. Ze hadden een zoontje: James Leslie. Zijn familie in Canada was verder nog een tante, Clara Williams, die net als hij in Blackwater, provincie Ontario woonde.

Leslie ging in oktober 1944, zeven maanden nadat hij het leger in gegaan was, naar Europa. Hij bleef een maand in Engeland, voordat hij op 18 november 1944 naar het Europese strijdtoneel werd overgeplaatst. Hij werd ingedeeld bij de Black Watch, het Royal Highland Regiment of Canada. Een maand daarvoor had het regiment zware verliezen geleden bij de slag om de Sloedam, bedoeld om Walcheren te bevrijden. Canadese troepen slaagden er niet in via de Sloedam het eiland op te komen. Uiteindelijk werd het eiland vanaf zee door Britse commandotroepen bevrijd.

Begin april trok Williams met zijn maten noordwaarts in Oost-Nederland. Begin april trokken ze over het Twentekanaal bij het Gelderse Almen (tussen Zutphen en Lochem). In de dagen daarna ontstond een hard gevecht rond het dorp Laren. Daar liet Williams het leven. Hij had 378 dagen gediend, waarvan 173 in Europa. Hij vond een tijdelijke begraafplaats in Laren, aan de Zutphensweg. Later werd hij herbegraven op de Canadese Begraafplaats in Holten: plot I, rij E, grafnummer 14.

Bron: Library and Archives Canada; Ottawa, Canada; Service Files of the Second World War – War Dead, 1939-1947; Series: RG 24

Begraven in de boomgaard

Bron: Service Files of the Second World War - War dead, 1939-1947, Library and Archives Canada Ottawa — Bron: Service Files of the Second World War – War dead, 1939-1947, Library and Archives Canada Ottawa

In de boomgaard, aan de westkant van de weg ten zuiden van Laren. Dat was de plek waar Howard Muirhead zijn voorlaatste rustplaats kreeg. De nog maar 20 jaar jonge soldaat van het Royal Highland Regiment of Canada (Black Watch) had het leven gelaten tijdens de bevrijding van het Achterhoekse dorpje. Dertien jongens van zijn regiment kwamen daarbij om. Het was er onverwachts hard aan toe gegaan.

Bron: Informatiecentrum Canadese Begraafplaats Holten

Howard was op 20 november 1943 in dienst gegaan. Hij woonde in Little Harbour en was al jong aan het werk te gaan; thuis op de boerderij (vier jaar) en als houthakker bij een bosbouwbedrijf (twee jaar). Hij wist hoe hij een boom moest vellen en hij had met enige regelmaat een vrachtwagen bestuurd. Hij hield ervan aan auto’s te sleutelen.

In zijn vrije tijd ging hij jagen en schaatsen.

Thuis had hij twee jongere broers, twee jongere zussen en een oudere zus. Zijn vader en moeder, John en Mary Muirhead bestierden een boerderij in Little Harbour. Hij was de enige uit het gezin die dienst deed in het Canadese leger.

Bij zijn indiensttreding werd hij beschreven als nogal stil, maar wel serieus en betrouwbaar. Hij had een sterke belangstelling voor motortechniek. “Kan zich goed aanpassen en zal een goede soldaat worden”, aldus de observatie van luitenant V.A. Fisher, die hem beoordeelde.

In juli 1944 werd hij verscheept naar Engeland en nog geen drie weken later (17 augustus 1944) kwam hij met het regiment Black Watch terecht in Frankrijk – een dag na zijn 20e verjaardag. Hij raakte gewond aan beide handen, maar niet zo ernstig dat hij niet weer terug kon naar het slagveld. Op 2 september kwam hij weer terug bij zijn eenheid.

De winter verliep betrekkelijk langdradig voor Howard, op een verveldende longontsteking na, waar hij ook weer van herstelde.

In het voorjaar van 1945 moest hij weer aan de slag. Begin april stak hij via een bruggenhoofd bij Almen het Twentekanaal over, richting het noorden. Hij kwam niet verder dan Laren, waar hij tijdelijk werd begraven onder de peren- en appelbomen langs de Zutphenseweg, net buiten het dorp.

Later werd hij herbegraven op de Canadese begraafplaats in Holten, waar hij ligt in plot II, rij E, grafnummer 1.

Een testament, drie dagen voor zijn dood

Op 2 april 1945 moet Fernand Baril uit Montreal (Canada) een slecht voorgevoel hebben gehad. Hij maakte in zijn Soldier’s Service and Pay Book zijn testament op. Mocht hij komen te overlijden, schreef hij met zijn Parker vulpen, dan liet hij al zijn bezittingen na aan zijn vader Emilius Baril. Mocht die niet meer leven, dan aan zijn zus Emiliette of zijn zus Aurore. Drie dagen later was Fernand dood.

Fernand was geboren op 12 januari 1925. Toen hij in november 1943 het Canadese leger inging was zijn moeder al overleden.

Fernand Baril maakte uiteindelijk deel uit van het Regiment de Maisonneuve, een Canadees regiment dat hard meevocht bij de bevrijding van West-Europa. Hij was in januari 1945 naar Engeland verscheept en pas in maart 1945 bij het Regiment de Maisonneuve gekomen, nadat hij vanuit Engeland naar het Europese vasteland was gebracht.

Op 2 april 1945 was hij gelegerd in de bossen tussen Zutphen en Lochem. Daar schreef hij zijn testament. Hij voorvoelde wellicht dat zijn regiment in de komende dagen ingezet zou worden bij de oversteek over het Twentekanaal en de bevrijding van het gebied ten noorden daarvan in Oost-Nederland.

In de nacht van 4 op 5 april kwam hij terecht in hevige gevechten bij de bevrijding van Laren. Hij was een van de jongens van zijn regiment die het niet overleefden. Samen met zijn maten werd hij begraven bij Almen, aan de Scheggertdijk.

Naast hem lagen Pilon, Ross, Letourneau, Bertrand, Dufort en Gionet. Jean Paul Belanger, van hetzelfde regiment en op dezelfde dag omgekomen, kreeg een tijdelijk graf aan de andere kant van het Twentekanaal.

Zijn Parker vulpen, een metalen sigarettendoos en twee crucifixen liet hij na aan zijn vader en zijn twee zussen.

Baril is met zijn maten herbegraven op de Canadese begraafplaats in Holten. Hij ligt in plot II, rij E, grafnummer 12.

Gesneuveld op zijn verjaardag

Newspaper Clipping, The Dauphin Herald, Dauphin, Manitoba

John Slyzuk behoorde tot de moedige mannen die op 11 april 1945 als eersten de IJssel bij Gorssel overstaken. Slyzuk maakte deel uit van het regiment met de welluidende naam Princes Patricia’s Canadian Light Infantry, meestal kortweg aangeduid als PPCLI.

De blauwgeoogde blonde boerenzoon uit Ashville, Manitoba (Canada) was in 1943 in dienst gekomen. Nadat hij zijn militaire opleiding had gehad, kreeg hij een paar maanden verlof om zijn vader Nykolas te helpen op de boerderij. John, geboren op 11 april 1915, wilde graag boer worden. Hij was de derde in een gezin met vijf kinderen. Vader Nykolas (die zich Nick noemde) was getrouwd met Paraska Negrycs. Paraska noemde zich Pearl. Nykolas en Paraska waren van Oostenrijkse komaf en hadden Oekraïense wortels. Hun zoon John kon in woord en geschrift uit de voeten in het Oekraïens en het Engels.

In augustus 1944 werd John verscheept naar Groot-Brittannië, en vandaar werd hij overgebracht naar Italië, waar hij voor het eerst in oorlogsomstandigheden terechtkwam. In maart 1945 ging hij per boot van Italië naar Frankrijk, om vervolgens over land richting Nederland te worden verplaatst. Eind maart was hij in Nederland.

Op 11 april 1945 moest John onder hevige Duitse tegenstand samen met zijn maten het bruggenhoofd slaan over de IJssel. Het werd John fataal. Hij sneuvelde op de dag dat hij 30 werd.

John werd eerst begraven langs de IJsseldijk in Wilp. Hij is later herbegraven op de Canadese begraafplaats in Holten. Hij ligt in plot 1, rij D, nummer 8.

Een knappe goedgebouwde soldaat

Op zaterdagmiddag 27 november 1943 reed Jack Ewart Hollingshead paard op de boerderij van zijn vader. Hij viel eraf en bezeerde zijn linker knie. De volgende maandag meldde hij zich bij de legerarts. De knie was gezwollen en deed pijn. De arts schreef Jack Ewart tweeënhalve dag rust voor.

Hollingshead was net een maand in dienst.

Jack Ewart was boerenzoon, geboren op 24 januari 1925 in Ingersoll, Ontario, Canada. Met zijn drie zussen en twee broers hielp hij zijn vader op het gepachte boerenbedrijf. Op zijn zeventiende begon hij als melkrijder. Hij reed zo’n zestig kilometer per dag om de melk van verschillende bedrijven in te zamelen en naar de melkfabriek te brengen.

Toen hij voor het leger gekeurd werd, noteerde army examiner J. Ralph Knox dat Hollingshead hecht aan het onafhankelijke boerenwerk. Het is een knappe goedgebouwde jongeman met een gebronsd gelaat, de met iedereen vrienden kan maken. Een man die betrouwbaar is, standvastig, verantwoordelijkheid kan dragen en er op getraind is zijn eigen beslissingen te nemen.

Een half jaar later beoordeelde een meerdere hem toch iets minder. Hollingshead mocht er dan goed uit zien, alert en snel zijn in zijn reacties, in zijn training was hij niet meer dan redelijk. Hij maakte de indruk, aldus zijn meerdere, dat het hem niet zoveel uitmaakte. Toch liet hij weten graag een tank te willen besturen. Daar kwalificeerde hij zich in augustus 1944 voor en in oktober van dat jaar werd hij ingedeeld bij de ‘Glens’, het Dundas and Glengarry Highlanders regiment van het Royal Canadian Infantry Corps.

Hollingshead sneuvelde op 12 april 1945 ergens in Salland. Hij kreeg een tijdelijk graf in het Overijsselse Heino. Nu ligt hij op de Canadese begraafplaats in Holten in plot III, rij D, nummer 16.

Drie keer genezen, toch gesneuveld

Kenneth Ward had een paar nare littekens aan zijn hoofd en zijn onderarmen. De littekens waren het gevolg van een ongeluk in de garage van zijn vader Harrie Ward in Glen Allen, niet ver van Toronto in Canada.

Ken had ernstige brandwonden opgelopen toen benzine vlam vatte. Hij lag twee weken in het ziekenhuis.

Maar hij genas.

Ken had er geen last meer van toen hij in november 1942 als negentienjarige werd gekeurd voor het Canadese leger.

De jonge Ward had blauwgroene ogen en donkergrijs haar, op het zwarte af. Hij woog bij zijn keuring ruim 71 kilo en had een lenge van 1,74 meter: een klein gedrongen postuur.

Ken Ward ging niet in het leger vanwege de carrièrekansen. Hij wilde het liefst bij zijn vader in de zaak – garagehouder worden, liet hij weten. Zijn beroep: monteur.

Maar het was oorlog, het Canadese leger recruteerde jonge mannen om mee te vechten in de strijd in West-Europa. Dus Ken ging ook in het leger. Lange tijd verbleef hij in Canada, niet ver van zijn woonplaats Glen Allen in Ontario. Hij raakte al in het ziekenhuis, voordat hij in een gevechtshandeling terecht was gekomen. In oktober 1943 werd hij geplaagd door ernstige buikpijn. Blindedarmontsteking, oordeelde de dokter. Hij moest naar het ziekenhuis – drie weken.

Maar hij genas.

Driekwart jaar later ging het toch echt beginnen. Hij werd op 27 juni 1944 verscheept naar Engeland. Een paar maand later, op 9 september, werd hij, ingedeeld bij the Queen’s Own Cameron Highlanders of Canada, overgebracht naar het Noordwest-Europese strijdtoneel – in Frankrijk. Bij gevechten in België raakte Ken gewond. Hij was getroffen aan zijn rug: een lelijke vleeswond, die behandeling in het ziekenhuis vereiste.

Maar hij genas.

De Queen’s Own Cameron Highlanders of Canada leverden een fikse bijdrage aan de bevrijding van België, Oost- en Noord-Nederland en Noordwest-Duitsland. Op 23 april stond Ken met zijn maten voor de taak op te rukken naar het Duitse Delmenhorst.

Het werd hem fataal.

Ken sneuvelde op 24 april 1945. Twee dagen later werd hij tijdelijk begraven in het dorpje Kirchhatten, ten zuidwesten van Delmenhorst. Zijn vader en moeder, Harrie en Kathleen en zijn zusjes Dorothy en Betty kregen op 2 mei bericht van zijn overlijden.

Later werd hij herbegraven op de Canadese begraafplaats in Holten, waar hij ligt in plot X, rij B, graf 14.

Een paardenbloem van Joseph Yurkiw

Van sommige gesneuvelde soldaten is weinig meer bekend dan hun naam, legernummer, rang, legeronderdeel, leeftijd en datum van overlijden. Het dossier van Joseph Yurkiw uit Dauphin, Manitoba, Canada is niet heel uitgebreid. Daarin staat hij diende van 9 juli 1944 tot 13 april 1945. Hij was op 29 november met een troepenschip vanuit Canada naar Groot-Brittannië verscheept, waar hij elf dagen later aankwam. Op 31 januari werd Joseph naar het Europese vasteland gebracht om deel te nemen aan de bevrijding van West-Europa. Op 13 april 1945 sneuvelde hij, als gevolg van een ernstige hoofdwond die hij in de strijd opliep. Hij werd begraven in het Drentse Spier – dat ergens in de correspondentie met zijn moeder werd verbasterd tot S Pier.

Yurkiws vader en moeder, Andrew en Tinnie, waren geboren in Rusland – om precies te zijn in de Oekraïne. Zij kwamen – nog als kind met hun ouders – aan het eind van de 19e eeuw naar Canada en settelden zich in Manitoba.

Joseph Yurkiw werd geboren op 25 januari 1924. Toen hij het leger in ging was zijn vader al overleden. Zijn moeder woonde met drie van zijn broers en een zus in Dauphin, Manitoba. Vier andere broers en twee andere zussen waren het huis al uit, evenals een halfzuster en twee halfbroers. Een van de halfbroers, de toen 40-jarige Paul Yurkiw was ook in het leger.

Toen Joseph op 20-jarige leeftijd in dienst ging, mat de legerarts dat hij 1,73 meter groot was, hij woog ruim 61 kilo, had zwart haar en bruine ogen.

Hij had gewerkt als ‘machine operator’ voordat hij het leger in ging bij het staatsbedrijf York Arsenals Ltd, dat werd opgericht om onderdelen te produceren voor het leger. Joseph was dol op sport, maar deed er niet veel aan. En een groot deel van zijn vrije tijd ging op aan een andere liefhebberij: dansen. In oktober 1944, toen Joseph zijn basisopleiding achter de rug had noteerde een van zijn meerderen dat hij een hardwerkende, geïnteresseerde, breed inzetbare en betrouwbare soldaat was.

Hij maakte in april, bij de bevrijding van Oost-Nederland, deel uit van het 1st Bn van het Royal Regiment of Canada. Op 13 april 1945 was hij betrokken bij gevechten in Drenthe, waar hij dodelijk werd getroffen. Nog dezelfde dag werd hij begraven bij het kruispunt in Spier, zoals zijn dossier vermeld. Later is hij herbegraven op de Canadese begraafplaats in Holten: plot IX, rij E, graf 8.

Het persoonlijk dossier van Joseph Yurkiw bevat allerlei papieren over zijn keuring, over zijn trainingen, verlof en over zijn bezittingen bij zijn overlijden. Zijn Soldier’s Service & Pay Book ligt helemaal uit elkaar.

Het meest opvallend in zijn dossier is een paardenbloem.

Die bloem kwam in april 1945 net tot bloei, maar net als het leven van Joseph Yurkiw, werd de bloem in de knop gebroken. Waarom is de geknakte bloem in het dossier van Joseph terecht is gekomen?

Willem Kloos (1859-1938) dichtte:

Ik ween om bloemen in de knop gebroken
En vóór den uchtend van haar bloei vergaan,
Ik ween om liefde die niet is ontloken,
En om mijn harte dat niet werd verstaan.

Gij kwaamt, en ‘k wist — gij zijt weer heengegaan…
Ik heb het nauw gezien, geen woord gesproken:
Ik zat weer roerloos nà die korten waan
In de eeuwge schaduw van mijn smart gedoken:

Zo als een vogel in den stillen nacht
Op éés ontwaakt, omdat de hemel gloeit,
En denkt, ’t is dag, en heft het kopje en fluit,

Maar eer ’t zijn vaakrige oogjes gans ontsluit,
Is het weer donker, en slechts droevig vloeit
Door ’t sluimerend geblaarte een zwakke klacht.